Zamek w Chudowie: Od Renesansowej Ruiny do Tętniącego Życiem Centrum Lokalnej Społeczności

W malowniczej miejscowości Chudów, położonej na Śląsku, wznoszą się ruiny renesansowego zamku, które z biegiem lat przeszły niezwykłą transformację. Z dawnej warowni, naznaczonej historią i zniszczeniami, dzięki zaangażowaniu lokalnej społeczności i Fundacji „Zamek Chudów”, obiekt stał się dynamicznym ośrodkiem kultury, edukacji i rekreacji, przyciągającym zarówno miłośników historii, jak i poszukujących lokalnych atrakcji.

Historia Ożywiona z Ruin

Historia Zamku w Chudowie sięga początków XIV wieku, kiedy to w źródłach pojawiają się pierwsze wzmianki o samej miejscowości Chudów, wówczas znanej jako Kudów. W 1434 roku w zapiskach figuruje Jan (Johannes) de Hodow, uznawany za pierwszego historycznie potwierdzonego właściciela tych ziem. Przełomowy moment nastąpił w 1532 roku, kiedy wieś Chudów została zakupiona przez Jana Gierałtowskiego (z Domu Saszowskich herbu Saszor), który w latach 30. XVI wieku rozpoczął budowę renesansowego zamku na miejscu wcześniejszej drewnianej wieży obronnej. Pierwotnie murowany z kamienia i cegły, zamek miał plan prostokąta z centralnym dziedzińcem, krużgankami i studnią, a także pięciokondygnacyjną wieżę z wejściem od strony południowo-zachodniej.

Przez stulecia zamek zmieniał właścicieli, co wiązało się z licznymi przebudowami. Po śmierci Wacława II, ostatniego z rodu Gierałtowskich w 1622 roku, Chudów przeszedł w ręce hrabiny Joanny Prażma. W 1672 roku rządy na zamku objęła Jadwiga Solomea baronowa von Kotuliński. Okres największego rozkwitu zamek przeżywał pod rządami rodziny Foglarów, którzy byli jego właścicielami od 1706 do 1767 roku, a Jan Mikołaj Foglar dokonał jego znaczącej rozbudowy w 1717 roku. W 1772 roku zamek został sprzedany Maciejowi von Welczek.

Kolejna istotna przebudowa miała miejsce w 1837 roku, kiedy to Aleksander von Bally (Franciszek von Bally) stał się właścicielem i dodał szóstą kondygnację wieży. Niestety, w 1874 roku zamek spłonął, co przekształciło go w „romantyczną ruinę”, modną w tamtych czasach.

Kluczowe Daty i Przemiany

• 1300: Pierwsze wzmianki o Chudowie jako Kudowie.
• 1434: Jan (Johannes) de Hodow pojawia się w zapiskach jako pierwszy historycznie potwierdzony właściciel Chudowa.
• 1532: Jan Gierałtowski kupuje wieś Chudów, co zapoczątkowuje budowę renesansowego zamku.
• 1622: Śmierć Wacława II, ostatniego z rodu Gierałtowskich; Chudów przechodzi w ręce hr. Joanny Prażma.
• 1672: Jadwiga Solomea baronowa von Kotuliński obejmuje rządy na zamku.
• 1706-1767: Okres rozkwitu zamku pod rządami rodziny Foglarów, z rozbudową dokonaną przez Jana Mikołaja Foglara w 1717 roku.
• 1772: Karol Reder sprzedaje zamek Maciejowi von Welczek.
• 1837: Aleksander von Bally dokonuje przebudowy, dodając szóstą kondygnację wieży.
• 1874: Zamek spłonął, stając się ruiną.
• 1995: Powołanie Fundacji „Zamek Chudów” w celu ratowania obiektu, której założycielem i pierwszym prezesem był Andrzej Sośnierz.
• 1996: Początek organizacji plenerowych imprez kulturalno-oświatowych, w tym Jarmarku Średniowiecznego.
• 1999: Fundacja przejmuje obiekt i rozpoczyna prace rekonstrukcyjne oraz wykopaliskowe.
• 2001: Rozpoczęcie odbudowy wieży zamkowej.
• 2002: Uruchomienie muzeum w piwnicy wieży zamkowej.
• 2004: Odbudowa i zadaszenie wieży, otwarcie muzeum.
• 2006: Odkrycie „chudowskiego skarbu” w postaci średniowiecznych monet (brakteatów).
• 2020: Fundacja „Zamek Chudów” zostaje pierwszym polskim członkiem „International National Trust Organisation”, co podkreśla jej zaangażowanie w ochronę dziedzictwa.

Zamek Dziś: Centrum Kultury i Rekreacji

Obecnie Zamek w Chudowie to malownicze ruiny renesansowego zamku z odbudowaną wieżą, w której mieści się muzeum archeologiczno-historyczne. Jest to popularna atrakcja turystyczna, która stała się miejscem organizacji licznych imprez plenerowych, przyciągających rzesze odwiedzających. Na terenie obiektu działa również „Oberża pod Świętym Jerzym”, serwująca dania kuchni regionalnej i historycznej, której budynek został odtworzony na podstawie odkrytych fundamentów XIX-wiecznej karczmy-browaru.

Oferta Zamku w Chudowie

• Zamek: Możliwość zwiedzania ruin renesansowej warowni i podziwiania efektów prac rekonstrukcyjnych prowadzonych przez Fundację „Zamek Chudów”.
• Muzeum: Zlokalizowane w odbudowanej wieży zamkowej, prezentuje zabytki pozyskane podczas badań archeologicznych obiektu, w tym zrekonstruowane naczynia ceramiczne i fragmenty średniowiecznej studni.
• Obiekt historyczny: Żywa lekcja historii, ukazująca ewolucję architektury obronnej i rezydencjonalnej na przestrzeni wieków.
• Atrakcja turystyczna: Miejsce idealne na rodzinne wycieczki, spacery i odkrywanie lokalnego dziedzictwa.
• Miejsce imprez kulturalnych: Regularnie odbywają się tu plenerowe wydarzenia, takie jak Jarmark Średniowieczny, turnieje rycerskie, koncerty, inscenizacje historyczne oraz zloty miłośników motorów.
• Gastronomia: „Oberża pod Świętym Jerzym” oferuje dania kuchni regionalnej i historycznej, a także organizuje wydarzenia takie jak historyczne wesela.

Ciekawostki i Lokalne Legendy

Okolice Zamku w Chudowie kryją w sobie wiele unikalnych cech i intrygujących historii:

• Topola Tekla: Około 150 metrów od zamku rośnie najstarsza w Polsce topola bujna, nazywana Teklą. Od 1981 roku ma status pomnika przyrody. W przyziemnej części jej pnia znajduje się duża, pusta przestrzeń, zaaranżowana na „Chatkę Puchatka”, do której można wejść.
• Chudowski Skarb: W 2006 roku, podczas wykopalisk archeologicznych, natrafiono na „chudowski skarb” – zbiór średniowiecznych, jednostronnie stemplowo wybijanych monet, zwanych brakteatami.
• Czwartki w Chudowie: W każdy czwartek popołudniem zjeżdżają się do Chudowa motocykliści z całego Śląska i okolic, tworząc popularne wydarzenie. Chociaż zloty te są atrakcją dla wielu, bywają również źródłem obaw mieszkańców dotyczących hałasu i bezpieczeństwa.
• Zabytkowy Spichlerz: W pobliżu zamku znajduje się XVIII-wieczny spichlerz, który w przyszłości ma zostać przekształcony w stylowy pensjonat.
• Labirynt i Głaz Narzutowy: Na terenie zamku znajduje się labirynt, stanowiący atrakcję dla dzieci, a w okolicy można podziwiać olbrzymich rozmiarów głaz narzutowy.
• Legendy: Z zamkiem wiążą się liczne legendy, w tym opowieści o podziemnym korytarzu łączącym zamek z cmentarzem, widmie zakonnicy, smoku, meluzynie, strzydze, utopcu oraz zamurowanej żywcem zakochanej.

Głos Społeczności

Zamek w Chudowie, jako miejsce aktywne kulturalnie, budzi zróżnicowane opinie wśród odwiedzających. Wielu docenia wysiłki Fundacji „Zamek Chudów” w ratowanie i odbudowę ruin, podkreślając powiększającą się ekspozycję w muzeum oraz miłą i merytoryczną obsługę. Odwiedzający chwalą również liczne imprezy i jarmarki średniowieczne, które ożywiają to miejsce i tworzą unikalną atmosferę.

Jednakże, jak w przypadku każdego popularnego miejsca, pojawiają się również głosy krytyki, szczególnie dotyczące cen w punktach gastronomicznych na terenie obiektu. Niektórzy wyrażają rozczarowanie, jeśli muzeum lub inne atrakcje są zamknięte poza sezonem lub w dni powszednie, co może wpływać na ogólne wrażenia z wizyty. Te uwagi wskazują na wyzwania związane z zarządzaniem obiektem historycznym, który jednocześnie pełni funkcje turystyczne i kulturalne, starając się sprostać oczekiwaniom różnorodnych grup odwiedzających.