Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie: Żywa Lekcja Historii Regionu

W sercu Parku Śląskiego, na pograniczu Chorzowa i Katowic, rozciąga się niezwykłe miejsce – Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”. To żywy skansen, który od dekad przenosi zwiedzających w czasie, oferując unikalną perspektywę na życie codzienne i architekturę dawnej wsi oraz małych miasteczek Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Jest to przestrzeń, gdzie historia jest nie tylko opowiadana, ale także odczuwalna, dzięki autentycznym obiektom i pielęgnowanym tradycjom.

Korzenie i Rozwój: Początki Górnośląskiego Parku Etnograficznego

Idea utworzenia muzeum na wolnym powietrzu, prezentującego budownictwo ludowe Górnego Śląska, narodziła się już w okresie międzywojennym, w 1938 roku. Początkowo planowano jego lokalizację w katowickim Parku Kościuszki, gdzie przeniesiono nawet dwa zabytkowe obiekty: drewniany kościół z Syryni (z 1510 roku) oraz spichlerz dworski z Gołkowic (z 1688 roku). Po wojnie, w latach 50. XX wieku, powrócono do koncepcji skansenu, a w 1959 roku zapadła decyzja o jego budowie na terenie powstającego wówczas Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie (obecnie Park Śląski).

Prace nad przenoszeniem obiektów rozpoczęły się w 1964 roku. Uroczyste otwarcie Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” nastąpiło 5 maja 1975 roku, kiedy to udostępniono zwiedzającym 33 obiekty architektury wiejskiej. Inicjatorem powstania skansenu był dr Tadeusz Dobrowolski, ówczesny wojewódzki konserwator zabytków i dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach. W 2025 roku muzeum świętuje swoje 50-lecie, co jest okazją do licznych wydarzeń i wystaw, takich jak „To (nie) jest skansen”.

Architektura i Życie Codzienne: Kolekcja Skansenu

Obecnie chorzowski skansen zajmuje powierzchnię 22 hektarów i gromadzi ponad 70 zabytkowych drewnianych obiektów architektury wiejskiej i małomiasteczkowej. Pochodzą one z pięciu podregionów Górnego Śląska (beskidzkiego, podgórskiego, pszczyńsko-rybnickiego, przemysłowego i lublinieckiego) oraz z Zagłębia Dąbrowskiego.

Wśród eksponatów znajdują się nie tylko zagrody chłopskie, ale także obiekty sakralne, gospodarcze i rzemieślniczo-przemysłowe. Warto zobaczyć między innymi kościół pw. św. Józefa Robotnika z Nieboczów z XVIII wieku, młyn wodny z Imielina, czy jedyny zachowany na Śląsku wiatrak z Grzawy. Skansen prezentuje również chałupę sołtysa z Katowic, stary sklep spożywczy, chałupę zielarki z magiczną izbą, a nawet areszt. Wnętrza wielu budynków są wyposażone w meble i sprzęty codziennego użytku, co pozwala poczuć atmosferę minionych epok. Na terenie muzeum można spotkać również zwierzęta gospodarskie, takie jak króliki, owce, konie, krowy, kury i kozy, co dodatkowo wzbogaca doświadczenie i przybliża realia dawnej wsi.

Rola w Kulturze i Edukacji: Dziś i Jutro

Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” aktywnie działa na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego regionu i popularyzacji wiedzy o nim. Organizowane są liczne wystawy stałe i czasowe, takie jak „Młynarstwo” czy „Kto dobrze orze mo chleb w komorze”, a także pokazy dawnych prac, np. prania na tarce czy wyplatania koszyków. Zwiedzający mogą brać udział w lekcjach muzealnych, warsztatach, etnospacerach oraz cyklicznych imprezach plenerowych, takich jak Dzień Rzemiosła, Dzień Miodu, Dożynki czy Jarmark Produktów Tradycyjnych. W zabytkowej karczmie ze Świerczyńca nadal prowadzona jest działalność gastronomiczna, oferująca potrawy regionalne. Muzeum wydaje również czasopismo naukowe „Rocznik Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”.

W 2014 roku obszar muzeum powiększono o kolejne 10 hektarów, z planami dalszej rozbudowy. W 2025 roku rozpoczęła się długo wyczekiwana inwestycja „Skarbiec Dziedzictwa”, która ma odmienić oblicze skansenu. Projekt o wartości 42 milionów złotych zakłada budowę nowoczesnego magazynu studyjnego dla eksponatów, sal edukacyjnych, otwartej pracowni konserwatorskiej oraz przestrzeni dla mistrzów rzemiosła. Te działania mają na celu jeszcze lepsze zabezpieczenie zbiorów i poszerzenie oferty edukacyjnej dla przyszłych pokoleń.

Informacje Praktyczne

• Adres: ul. Parkowa 25, 41-500 Chorzów
• Kontakt: tel.: +48 32 241 07 18, e-mail: sekretariat@muzeumgpe-chorzow.pl
• Godziny otwarcia (maj – sierpień):
  • Poniedziałek: 9:00 – 19:00 (wstęp do 18:00, zwiedzanie spacerowe, wnętrza obiektów nieudostępnione)
  • Wtorek – Piątek: 9:00 – 19:00 (wstęp do 18:00, obiekty udostępnione również do 18:00)
  • Sobota – Niedziela: 10:00 – 19:00 (wstęp do 18:00, obiekty udostępnione do 18:00) (W pozostałych miesiącach godziny otwarcia mogą się różnić, zaleca się sprawdzenie aktualnych informacji na stronie internetowej muzeum).
• Ceny biletów (indywidualne):
  • Normalny: 25 zł
  • Ulgowy: 15 zł
  • Specjalny: 5 zł
  • Dzieci do 3 lat: bezpłatnie
  • Dzieci w wieku 3-7 lat: 5 zł (Dostępne są również bilety grupowe oraz opłaty za dodatkowe usługi, takie jak ogniska czy sesje fotograficzne).
• Parking: Na terenie Parku Śląskiego. Ceny parkowania: 3 zł/godz. (pon.-pt.), 5 zł/godz. (sob., niedz. i święta).
• Dojazd komunikacją publiczną: Możliwy tramwajem, np. linia T0 z Katowic Dworca PKP do Stadionu Śląskiego, a następnie 10 minut pieszo do bramy muzeum.

Źródła

1. Park Śląski
2. Nocowanie.pl
3. Śląskie.travel
4. eBilet NOW
5. Kolej na Podróż
6. Wikipedia
7. Dzieckowpodrozy.pl
8. Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”
9. Biuletyn Informacji Publicznej Samorządu Województwa Śląskiego
10. The Vagabond
11. Dzieje.pl
12. Culture.pl
13. Polska Po Godzinach
14. Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” – Aktualności
15. Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” – Cennik
16. wKatowicach.eu
17. Klub Podróżników – Śródziemie